ماجرای سفید شدن جلد کتاب ها تا طرح های عجیب برای فروش کتاب - وبلاگ بهابادی

به گزارش وبلاگ بهابادی، تهران (پانا) - به باور بسیاری از منتقدان، امروزه جریان طراحی کتاب در ایران شرایط مناسبی ندارد. این مسئله با توجه به فعالیت گرافیست های نخبه در دهه اخیر و البته رواج بسیاری از نرم افزارهای کامپیوتری در حوزه طراحی کتاب کمی عجیب است. مجید عباسی معتقد است کتاب در کنار اینکه یک اثر فرهنگی است، کالای مالی نیز محسوب می گردد و از آنجاییکه هر تولیدکننده ای باید دخل وخرجش باهم بخواند و درنتیجه عموماً ناشرها تعدیل هایی را در خصوص دستمزد طراحان کتاب انجام می دهند که قاعدتاً روی کیفیت آن کتاب هم اثرگذار است.

در سال های قبل از انقلاب ناشرانی مانند انتشارات فرانکلین، بنگاه ترجمه و نشر کتاب و یک ناشر متأخرتر نسبت به این دو، یعنی دانش نو ازنظر استانداردها و سیاست های فراوری کتاب توجه جدی به موضوع معماری کتاب داشتند. نکته مهم این بود که این ناشران تمام کوشششان را به کار می بردند تا ظاهر کتاب های فراوریی آن ها در حد کتاب های منتشر شده در کشورهای پیشرفته دنیا باشد، برای مثال در انتشارات فرانکلین شخصی را به ژاپن فرستادند تا با ناشران آنجا آشنا شده و دانش و تکنولوژی آن ها را برای بهتر شدن فیزیک ظاهری کتاب های فارسی به ایران بیاورد.

سفید شدن جلد کتاب ها در آغاز انقلاب

در سال 1357 این جریان ها با انقلاب اسلامی ایران برخورد می نمایند. در سال های شکل گیری و پیروزی انقلاب ما به ناگاه با کتاب هایی روبرو شدیم که جلدهای سفید داشتند. این کتاب ها متن های ممنوعی مانند کتاب های دکتر شریعتی یا بعضی مکتوبات مارکسیستی بودند که باید سریعاً به دست مخاطب می رسیدند، بنابراین طرح جلدشان سفید بود و محتوای کتاب نیز با ضعیف ترین و ساده ترین نوع و معمولاً با یک ماشین تایپ از کار افتاده حروف چینی می شد. این مسائل باعث شد تا زمینه های احتیاج به طراحی کتاب کم رنگ شود، فرایندی که متأسفانه تا به امروز ادامه پیدا کرد.

طرح های عجیب وغریب روی جلد کتاب ها

در دوره ای موج ساختن جلدهای عجیب وغریب راه افتاد که البته یکی دو مورد آن مناسب بود، به عنوان مثال کتابی با عنوان سرباز سال های ابری: خاطرات عبدالحسین بنادری منتشر شد که طراح جلد آن مجید زارع بود. وی این جلد را مانند لباس سربازی به صورت برزنت کار کرد و در روی جلد کتاب نیز جیب پیراهن سربازی را درآورده بود. تیتر کتاب را نیز مانند اتیکت روی لباس سربازها کار نموده بودند. این طراحی برای موضوع کتاب مناسب و مجذوب کننده بود و از منظر هنری نیز نگاهی نو قلمداد می شد، اما جلد این کتاب مد شد و بعدها از همین طراح و سایر طراحان، کتاب های دیگری را نیز با جلدهایی در همین فرم و فضا منتشر شد که ارتباطی با محتوا نداشتند.

طراحی صحیح کتاب یعنی توجه به کیفیت کتاب

مجید عباسی طراح گرافیک و مدیر هنری معاصر ایران در گفت وگو با پانا درباره اهمیت طراحی کتاب در صنعت نشر بیان کرد: کتاب به عنوان یک کالای فرهنگی است که جنبه ها و محتواهای مختلفی را ارائه می دهد. از محتوای فرهنگی، ادبی و شعر گرفته تا محتواهای سیاسی و فلسفه و به طورکلی به عنوان یک کالا مطرح است؛ یعنی باید چارچوب ارائه برای مخاطبش روشن باشد تا به عنوان یک محصول دیده شود. این کالا اگر ازلحاظ کیفیت مناسب بود مخاطبش را هم جذب می نماید. دقیقاً مانند بسته بندی یک کالاست، فقط تفاوتش با بسته بندی یک کالا این است که این کالا غذای روح است.

جلد کتاب بر فروش کتاب مؤثر است

عباسی با اشاره به اینکه طراحی جلد و درون کتاب به عنوان یک کالای بسته بندی شده برای مخاطب مهم است، اضافه نمود: جلد کتاب نقش مهمی در ارائه محتوا به مخاطب دارد و می تواند رقابت ایجاد کند. امروزه می توان به روی جلدهایی که طراحان بزرگی مانند مرتضی ممیز و آیدین آغداشلو کارنموده اند را توجه کرد و اثرگذاری آن را بر جلب توجه مخاطب روی آن کتاب ها دید.

این عضو انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران علت کم توجهی ناشرها به طراحی کتاب را هزینه بالای آن بیان کرد و اضافه نمود: یکی از دلایلی که ناشرها خیلی نمی توانند برای کتاب و داخل کتاب هزینه نمایند این است که حجم عمده توجهشان به صفحه آرایی است درحالی که تصویر و تایپوگرافی و صفحه آرایی در کنار هم می توانند ارتباط درست و منطقی ایجاد نمایند.

هزینه فراوری کتاب مانع توجه ناشر به طراحی کتاب

وی اضافه نمود: هر فراورینماینده ای باید دخل وخرجش باهم بخواند. کتاب در کنار اینکه یک اثر فرهنگی است، کالای مالی نیز محسوب می شود. عموماً ناشرها تعدیل هایی را در خصوص دستمزد طراحان کتاب انجام می دهند که قاعدتاً روی کیفیت آن کتاب هم اثرگذار است زیرا درآمدی برای طراح جلد کتاب حاصل نمی شود. در این شرایط مالی و هزینه های کاغذ، ناشر همه کوشش خود را می نماید تا کاری که ارائه می نماید به صرفه باشد. به همین علت علی رغم اهمیت طراحی کتاب ناشران کمتر به سراغ آن می فرایند و بیشترین تمرکزشان روی جلد کتاب است.

تصویر روی جلد منعکس نماینده روح کتاب است

عضو مؤسس و هیئت تحریریه مجله طراحی گرافیک نشان درباره اثرگذاری ارتباط میان نویسنده و طراح جلد کتاب در ارائه یک کار خوب بیان کرد: طراحی کتاب به تعریف کار و محتوای آن برمی شود. اگر کتابی با موضوع شعر داشته باشیم با رمان فرق دارد. برای مثال برای رمان جنگ و صلح باید درون کتاب خوانده شود و طراح با محتوای آن آشنا باشد. تصویری که روی جلد کتاب است، منعکس نماینده روح خود کتاب است. ناشر باید این گونه برخورد کند، نه سلیقه ای و البته طراح هم همین طور. طراحی کتاب یک کار گروهی میان فراورینماینده اثر، طراح و ناشر است. درک و فهم مسئله راه چاره بصری کار است. من مدتی است با راه اندازی نشر نشان نوشت بنا دارم تا به دیزاین و طراحی بصری کتاب بیشتر بپردازم و این نوع کتاب ها را منتشر کنیم.