مهم ترین مسئله جامعه ایران - وبلاگ بهابادی

به گزارش وبلاگ بهابادی، حمزه نوذری؛ استادیار جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی در روزنامه شرق نوشت: مسئله اصلی جامعه ایران کدام است؟ چالش و مانع اصلی سامان دهی مناسب جامعه ایران در صد سال گذشته چیست؟ بدون تردید فهرست بلند بالایی از مسائل می توان ارائه کرد، اما دقیق تر باید سخن گفت. بعضی مسائلی که در جامعه شاهد هستیم و درد و رنج بسیاری هم ایجاد نموده، معلول مسئله بنیادی تری است.

بعضی معتقدند مهم ترین مسئله جامعه ما، چالش های مالی است. تورم بالا و پر نوسان، بی کاری، رشد مالی پایین و به طور کلی بی ثباتی مالی مردم ایران را در صد سال گذشته به شدت تحت فشار قرار داده است؛ به ویژه گروه های فقیر و کم درآمد جامعه بیشترین سختی را از مسائل مالی تحمل نموده اند. بعضی فساد مالی و اداری را نیز به مهم ترین مسائل مالی ایران اضافه می نمایند و معتقدند با حل مسئله فساد مالی، سایر مسائل نیز تا تا حدی فروکش می نماید.

بعضی دیگر مهم ترین مسئله ایران در سال های اخیر را نوسان شدید در جمعیت تلقی می نمایند. از نظر این گروه از افراد، رشد یا کاهش شدید جمعیت، چالش اصلی ایران است که مسائل زیادی در جامعه ایجاد نموده و می نماید. همان گونه که بی کاری بالای جمعیت جوان محصول رشد شدید جمعیت در دهه 1360 بوده است، کاهش شدید جمعیت در این سال ها نیز می تواند خطر عظیمی برای سال های آینده ایران باشد. به نظر بعضی، نابرابری مهم ترین مسئله در جامعه ایران است.

سیاست گذاری ها و بوروکراسی که توزیع منابع در ایران را بر عهده دارد، نابرابری های عمیقی ایجاد نموده است و بیشتر مردم احساس ناعدالتی می نمایند. بیشترا احساس می نمایند شایسته تر از شرایط فعلی هستند، به همین دلیل شاهد فوران مطالبات عدالت خواهانه در جامعه هستیم؛ در حالی که هیچ چارچوب و دورنمای مشخصی برای کاستن از نابرابری های موجود وجود ندارد. بعضی فشار، مداخله و نفوذ کشور های دیگر را مسئله عظیمی می دانند؛ همان گونه که در گذشته مداخلات کشور هایی مانند روسیه، انگلستان

و ... آثار زیان باری برای کشور به وجود آورده است. در این میان، گفته می گردد نحوه تعامل ما با نظام بین المللی نادرست است. از نظر این افراد، در صد سال گذشته دولت ها نتوانسته اند جهت مناسبی را برای ارتباط با سایر کشور ها ایجاد نمایند.

شکاف نسلی و فاصله بسیار زیاد بین نسل نوجوان و جوان با ارزش ها و هنجار های رسمی حاکم بر کشور نیز از نظر بعضی مهم ترین چالش پیش رو است. نسل دهه هشتادی در دنیایی کاملا متفاوت زیست نموده اند و ارزش ها و هنجار های متفاوتی دارند. نشناختن و جدی نگرفتن احتیاج های آنها، مهم ترین مسئله است.

کم نیستند افرادی که مسئله زیست محیطی را مهم ترین چالش کشور تلقی می نمایند. نابودی جنگل ها، فرسایش خاک، خشک شدن تالاب ها، ورود فاضلاب های سمی به آب و خاک و به خطر انداختن زیست حیوانات و امنیت غذایی انسان فاجعه بار است که بی توجهی به آن ایران را به برهوت تبدیل می نماید. به جهت بی توجهی سال های گذشته، چالش محیط زیست شدت پیدا نموده است.

گاهی خلقیات ایرانی چالش اصلی جامعه ایران معرفی می گردد. در بعضی آثار فهرستی از خلقیات نامناسب ارائه شده که نویسندگان آن معتقدند تا تغییر نکند، مسائل اصلی جامعه پابرجا می ماند. گروهی از پژوهشگران بازآفرینی مدام و مستمر سنت مخالف تجدد در دنیای مدرن ایران را مهم ترین مانع برای تحقق جامعه پیشرفته تلقی می نمایند. گاهی گروه های دلبسته به سنت، هیچ خطری را به اندازه فضای مجازی عظیم نمی دانند؛ از نظر این گروه ها، خطر فضای مجازی بسیار جدی است.

تعداد زیادی از گروه های تحصیل نموده جامعه معتقد هستند نبود آزادی و شفافیت در صد سال گذشته سبب توسعه نیافتگی شده است. گروهی مسئله تاریخی حاکمیت اندیشه جمع گرایی (تفکر سوسیالیستی و ناسیونالیستی) و عدم تحقق فردگرایی بازارمحور در میان روشنفکران و سیاست گذاران را بسیار چالش برانگیز می دانند و در مقابل، گروه دیگر سیاست های لیبرالی و نئولیبرالی را مسئله بنیادی جامعه ایران می پندارند.

به نظر می رسد مسئله بنیادی ای که بسیاری از مسائل اشار ه شده معلول آن هستند، در جای دیگری است و آن این است که دولت و بازار از جامعه مدنی فک شده اند. بهترین راهکار، حک شدگی مجدد این دو در جامعه مدنی است. آرایش مناسب میان سه عرصه جامعه مدنی، دولت و اقتصاد در ایران شکل نگرفته که مسائل زیادی را در جامعه شکل داده است.

همه گیری ویروس کرونا این آرایش نامناسب را برملا نموده است. تصمیم گیری های مهم جامعه، سازمان دهی کار و اقتصاد، مناسبات اجتماعی و زندگی روزمره باید از طریق افراد، گروه های مختلف، انجمن ها و سازمان های محلی و ملی صورت گیرد. همه باید امکان بیان و پیگیری منافع فردی و اجتماعی خود را داشته باشند.

به رسمیت شناختن کثرت ها، به حداقل رساندن دو گانه انگاری ها در مناسبات اجتماعی و حک شدگی اقتصاد و دولت در جامعه مدنی، گام نخست در آرایش مناسب بین جامعه مدنی، دولت و اقتصاد (بازار) است. رنج ما نداشتن پروژه اجتماعی یا همان آرایش مناسب بین جامعه مدنی، دولت و اقتصاد (بازار) است. داشتن آرایش مناسب، شرایط ما را در عرصه بین المللی بهبود می بخشد. وقت آن است که به جامعه بیندیشیم.

وقت آن است که به آرایش مناسب بین سه عرصه بیندیشیم. هم زمان با دولت قوی، جامعه مدنی قوی نیز احتیاج است. در صد سال گذشته همواره احتیاج به دولت قوی محل بحث بوده، اما احتیاج به جامعه مدنی قدرتمند به مثابه بی نظمی و مخاطره تلقی شده است.

در آرایش و ارتباط مناسب بین جامعه مدنی و دولت، فساد مالی و اداری کم می گردد. جامعه مدنی قوی اجازه فساد نمی دهد. در ارتباط مناسب بین این دو است که مسائلی مانند شکاف نسل ها، فاصله میان ارزش های عمومی و رسمی کم می گردد و فضای مجازی خطر عظیمی تلقی نمی گردد. در آرایش و ارتباط مناسب بین جامعه مدنی و دولت، بی اعتمادی از بین می رود.

با حک شدن دولت در جامعه مدنی می توان برای محیط زیست تدبیر کرد و توافق عمومی و همبستگی اجتماعی به وجود آورد. در آرایش مناسب بین جامعه و دولت، شفافیت و آزادی توسعه پیدا می نماید. اندیشیدن به آرایش مناسب بین جامعه مدنی، دولت و اقتصاد مهم ترین احتیاج امروز جامعه ایران است.